تفسير آيه‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 189

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ آياتِكَ بِاكْرَمِها

وَ كُلُّ آياتِكَ كَريمَةٌ؛

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِآياتِكَ كُلِّها.

تفسير ادبى‏

«آيه» به معناى «علامت» است؛ علامت ظاهر و باطن، علامتى كه بتوان از آن عبرت گرفت و علامتى كه از نظر عقل عجيب باشد. قرآن مى‏فرمايد:

«سَنُريهِمْ آياتِنا فِى الافاقِ وَ فى انْفُسِهِمْ حَتّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ انَّهُ الْحَقُّ»؛[1] ما به زودى نشانه‏هاى خود را در طبيعت و هم‏چنين در وجودِ خودتان به شما نشان مى‏دهيم تا اين كه بر ايشان روشن گردد كه خداوند حق است.

آيات آفاقى، يعنى آياتى كه در عالم وجود است و آيات انفسى، يعنى نشانه‏هايى كه در انسان نهفته است. همه موجودات، آيات خدايند، و كريم‏ترين و بارزترين اين آيات، انسان است. اميرالمؤمنين عليه السلام مى‏فرمايد:

مى‏پندارى جثه كوچكى هستى، در حالى كه عالم بزرگ‏تر در تو نهفته است.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 190

انسان به تنهايى مستجمع جميع مراتب غيب و شهود است. قرآن مى‏فرمايد:

«بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فى صُدُورِ الَّذينَ اوتُوا العِلمَ وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا الّا الظَّالِمُونَ»؛[2] قرآن، آياتى روشن در سينه كسانى است كه خدا به آن‏ها علم داده است. اين آيات را جز ستم‏گران منكر نمى‏شوند.

مراد از آيات در جمله دعا، آيات تشريعى قرآن است، زيرا درباره آيات تكوينى، آفاقى و انفسى قبلًا گفتيم كه منظور از (كلمات) در جمله:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ كَلِماتِكَ باتَمِّها وَ كُلُّ كَلِماتِكَ تامَّةٌ.»

آيات آفاقى و انْفُسى و عالم وجود است، زيرا موجودات نشانه خدا هستند اما مراد از آيات در جمله‏

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ آياتِكَ اكْرَمِها»،

آيات تشريعى است، زيرا تكرار لازم نيست:

«خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، به قرآنت توجه دارم، و تو را به قرآنت قسم مى‏دهم.»

شرح عرفانى‏

كسى كه بر درخانه خدا مى‏رود وقتى كه به قرآن با عالم كثرت توجه كند، مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ آياتِكَ بِاكْرَمِها؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجهم به قرآن است، و تو را به كريم‏ترين آياتت قسم مى‏دهم.»

كريم‏ترين آيات خدا سوره توحيد است، زيرا منبع و افضل همه آيات است.

هم‏چنين آخر سوره حشر بهترين آيات است، و «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» در سوره توحيد از همه قرآن افضل است.

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 191

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى‏فرمايند:

«عِلْمُ ماكانَ وَ ما يكُونُ مَحِلَّهُ فِى القُرْآنِ وَ عِلْمُ القُرْآنِ كُلُّهُ فِى سُورَةِ الْفاتِحَةِ وَ عِلْمُ الْفاتِحَةِ كُلُّهُ فِى الْبَسْمَلَةِ مِنْها وَ عِلْمُ الْبَسْمَلَةِ كُلُّهُ فى‏ بائِها؛[3]

تمامى علوم در قرآن است و همه قرآن در سوره فاتحه است و همه سوره فاتحه در بسم اللَّه است و تمام معناى بسم اللَّه درباء بسم اللَّه است.»

سپس مى‏فرمايند:

«وَ أَنَا النُّقْطَةُ تَحْتَ الْباءِ؛[4]

و من نقطه باء بسم اللَّه هستم.»

عارف وقتى به وحدت جمعى قرآن توجه كند، مى‏گويد:

«وَ كُلُّ آياتِكَ كَريمَةٌ

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِآياتِكَ كُلِّها؛

خدايا! همه آيه‏ها، و قرآن تو كريم است. اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و از تو سؤال مى‏كنم، و تو را به همه قرآن و آيات آن قسم مى‏دهم.»

درس ولايى‏

عارف وقتى توجه كند كه اهل بيت، قرآن ناطقند، چنان كه بسيارى از روايات بر داشتن قرآن صامت و ناطق دلالت دارند. قرآن ناطق ائمه اطهار، پيغمبر اكرم و چهارده معصوم‏اند، و قرآن صامت، قرآنى است كه در ميان ما است و هم چنين وقتى به اين آيه شريفه-/ كه مى‏فرمايد:

«وَيَقولُ الَّذينَ كَفَروُا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفى‏ بِاللَّهِ شَهيداً بَيْنى وَ بَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 192

الْكِتابِ»؛[5] پيغمبر! كافران مى‏گويند تو رسول نيستى. بگو من رسولم. شاهدم خدا، و كسى كه همه علم قرآن نزد او [اميرالمؤمنين عليه السلام‏] است.-/ توجه كند و اين‏كه حقيقت پيغمبراكرم صلى الله عليه و آله اصل، و ديگران فرع‏اند، مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ آياتِكَ بِاكْرَمِها؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، نظرم به قرآن ناطق است، و تو را به كريم‏ترين آياتت قسم مى‏دهم؛ يعنى به حقيقت احمدى تو را قسم مى‏دهم.»

عارف وقتى توجه كند به اين كه اهل بيت، نور واحدند، و وقتى توجه كند به اين كه چهارده معصوم، همه، از نظر علم و فضيلت يك چيز و يك كس هستند:

«اوَّلُهُمْ مُحَمَّدٌ، اوْسَطُهُمْ مُحَمَّدٌ، آخِرُهُمْ مُحَمَّدٌ.»

اين نظر مى‏گويد:

«وَ كُلُّ آياتِكَ كَريمَةٌ

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِآياتِكَ كُلِّها؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، همه آيات تو كريم است. اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و تو را به چهارده معصوم‏ات قسم مى‏دهم.»

تذكر اخلاقى‏

قرآن نور است و دل را منور مى‏كند، و هدايت است و انسان را به مقصود مى‏رساند و براى دردهاى دل شفا است:

قَدْ جائَكُمْ مِنَ اللّهِ نورٌ وَ كِتابٌ مُبينٌ»؛[6] براى شما، از جانب خدا نور و قرآن آشكار نازل شد.

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 193

«الم ذلِكَ الْكِتابُ لارَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ»؛[7] [قرآن كه‏] هيچ شكى در آن نيست، متقين را هدايت مى‏كند.

«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ»؛[8] ما قرآن را نازل كرديم؛ قرآنى كه براى مؤمنين شفاء و رحمت است.

بنابراين، قرآن نور است و دل را منور مى‏كند، و كتاب هدايت و شفا است. اما براى چه كسى؟ براى كسى كه دلش پاك باشد:

«يَهْدى بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ»؛[9] خدا با قرآن انسانى را كه از او راضى باشد، هدايت كرده و به راه‏هاى سلامت مى‏رساند.

قرآن مى‏فرمايد:

«وَلايَزيدُ الظّالِمينَ الّا خَسارًا»؛[10] قرآن ظالمين را جز خسران و زيان كارى نمى‏افزايد.

قرآن شفاى دردها

اگر نورانيت دل و شفا و رحمت مى‏خواهيد به قرآن اهميت بدهيد. اگر مى‏خواهيد به مقصود برسيد قرآن را از ياد نبريد:

«فَاقْرَءُوا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»؛[11] قرآن به هر اندازه كه مى‏توانيد بخوانيد.

مواظب باشيد لجاجت، عصبيت و صفت رذيله بر شما حكم‏فرما نباشد، زيرا:

«وَلايَزيدُ الظّالِمينَ الّا خَساراً.»[12]

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 194

در اين صورت قرآن ديگر براى شما جذابيت و فايده‏اى ندارد.

قرآن جذابيت عجيبى دارد و ناپاكى‏ها و كدورت‏ها را از بين مى‏برد. خواندن قرآن براى كسى كه دل پاك داشته باشد بالاترين لذت و سخن گفتن معشوق با عاشق است، چنان كه دعا و راز و نياز با خدا گفت و گوىِ عاشق و معشوق است.

بالاترين لذت‏ها براى عارف، خواندن قرآن است، زيرا قرآن صحبت كردن خدا با بنده است، و انسان را به مقصود مى‏رساند. پيغمبر مى‏فرمود:

«فَاذا الْتَبستْ عَليَكُمُ الْفتَنُ كَقِطَعٍ اللّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَليْكُمْ بِالْقُرْآن؛[13]

وقتى كدورت‏ها و فتنه‏هاى ظاهرى و باطنى هم‏چون شب تاريك بر شما هجوم آورد متوسل به قرآن شويد.»

زيرا قرآن است كه فتنه‏ها و آتش بلا را خاموش مى‏كند و رذايل و مصيبت‏ها را از بين مى‏برد. سپس مى‏فرمود:

«فَانَّهُ شافِعٌ مُشَفَّعٌ، وَ ماحِلٌ مُصَدَّقٌ؛[14]

قرآن شفاعت كننده‏اى است كه، شفاعتش پذيرفته مى‏شود [در اين دنيا براى نوارنيت و دفع بلا، و در آخرت براى رفتن به بهشت شفاعت مى‏كند] و نفرين كننده‏اى است كه نفرينش گيراست.»

كسى كه به قرآن پشت پا بزند و با قرآن سروكار نداشته باشد، در دنيا به مصيبت گرفتار مى‏شود، و در آخرت جايگاهش جهنم است.

«مَنْ جَعَلَهُ امامَهُ قادَهُ الَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ ساقَهُ الَى النَّارِ؛[15]

كسى كه قرآن راهنماى او باشد بهشت او از همين جا شروع مى‏شود [تا به بهشت موعود برسد] و هركس كه پشت پا به قرآن بزند جهنمش از همين جا شروع مى‏شود [تا به جهنم موعود برسد].»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 195